Η Ένωση και οι οδοντογλυφίδες

[Ένα παλιότερο κείμενο του Θανάση Κοντονάτσιου που γράφτηκε ως μια απλουστευτική προσπάθεια κατανόησης ενός από τα θεσμικά κενά που παράγου ανισορροπίες εντός της Ένωσης. Αλλά οι θεσμοί -όπως κάθε ανθρώπινη κατασκευή- είναι για να βελτιώνονται από τους πολίτες και να αλλάζουν συνεχώς. Αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος για την απαγκίστρωση των κοινωνιών από την ετερονομία]

Φανταστείτε λοιπόν, πως ένας Έλληνας κι ένας Γάλλος είναι εργοστασιάρχες και κατασκευάζουν οδοντογλυφίδες. Ας δεχτούμε πως οι οδοντογλυφίδες είναι πανομοιότυπες λόγω σχεδιασμού, ίδιας δηλαδή ποιότητας, μόνο που το ένα κουτί γράφει Made in Greece και το άλλο Made in France. Όμως, παρ’ όλα αυτά, θα υπάρχουν όμως κρυμμένες οι παρακάτω διαφορές:

(α) Ο Γάλλος απευθύνεται σε μια αγορά 75 εκατομμυρίων + εξαγωγές ενώ ο Έλληνας σε μία αγορά 11 εκατομμυρίων + εξαγωγές.

(β) Ο Γάλλος θα αγοράσει πενήντα μηχανές παραγωγής άρα θα πετύχει πολύ καλύτερη τιμή αγοράς από τον Έλληνα ο οποίος θα αγοράσει επτά.

(γ) Ο Γάλλος μπορεί πολύ ευκολότερα να εξάγει, διότι άλλο να γράφεις Made in France κι άλλο Made in Greece στα προϊόντα σου.

(δ) Ο Γάλλος έχει ασύγκριτα καλύτερη πρόσβαση στα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών οπότε μπορεί να πετύχει μέτρα ή ευνοϊκές ρυθμίσεις για την παραγωγή του (θυμηθείτε πχ την Ελληνική αλιεία ή την αγροτική παραγωγή) πολύ ευκολότερα από ότι ο Έλληνας.

Τα παραπάνω απλά και περιληπτικά σημεία οδηγούν στα εξής συμπεράσματα:

(α) το προϊόν του Έλληνα θα είναι ακριβότερο, παρ’ όλο που ο Έλληνας εργαζόμενος είναι κατά πολύ φθηνότερος από τον Γάλλο.

(β) ο Έλληνας δεν θα μπορεί να εξασφαλίσει εξωτερικές αγορές για το προϊόν του γιατί ο Γάλλος θα βρίσκεται πάντοτε ένα βήμα μπροστά του.

(γ) ο Έλληνας θα αντιμετωπίζει άμεσο ανταγωνισμό ακόμη και στην εσωτερική του αγορά στην οποία κατά πάσα πιθανότητα το, όμοιο με το Ελληνικό, Γαλλικό προϊόν θα είναι φθηνότερο.

Αν τώρα αντικαταστήσουμε στο απλοϊκό παράδειγμα την Γαλλία με τον Πυρήνα των Ισχυρών Κρατών της Ευρωζώνης και την Ελλάδα με την Ομάδα των Μικρότερων Κρατών της Περιφέρειας, θα αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι το μεγάλο κενό στον μηχανισμό της ΕΕ είναι πως δεν υπάρχουν θεσμικά εργαλεία προστασίας των μικρών χωρών έναντι των ισχυρών εντός του ίδιου Οικονομικού Κέντρου. Η αντινομία αυτή οδηγεί στην αποτυχία της Πορτογαλικής οικονομίας και όχι οι Πορτογάλοι, το κενό αυτό οδηγεί στην αποτυχία και της Ελληνικής οικονομίας και όχι οι Έλληνες. Το παράδειγμα επίσης ισχύει για τους Ισπανούς, τους Ιρλανδούς, τους Ιταλούς και πάει λέγοντας.

Όσον αφορά τους Γάλλους ήθελα να πω πως η μείωση της βιομηχανικής τους παραγωγής και η αύξηση της ανεργίας δεν είναι καλά σημάδια. Επίσης η οικονομία των Γερμανών άρχισε να τρίζει διότι όταν κατευθύνεις το 62% των βιομηχανικών σου εξαγωγών εντός της ΕΕ και η περιφέρεια δεν μπορεί να αγοράσει, τότε κι εσύ δεν μπορείς να πουλήσεις.

Θα μπορούσα να γράψω και πέντε δέκα ακόμα πράγματα για την Γαλλία ή την Ισπανία και για το πώς πχ τα Ισπανικά ΕΣΠΑ μετατράπηκαν σε κατασκευαστική φούσκα από τις κερδοσκοπικές Γερμανικές επενδύσεις, αλλά ας το αφήσω για άλλη φορά.

Νομίζω πως κι έτσι, όποιος θέλει, το πιάνει το μήνυμα και αντιλαμβάνεται γιατί ο Έλληνας βουλευτής φοράει Ιταλικό σώβρακο αλλά και ο Πορτογάλος τορναδόρος οδηγεί Γερμανικό αυτοκίνητο.

Τώρα, αν θέλουμε να προχωρήσουμε και στην εποχή της δραχμής, καλό θα είναι να θυμόμαστε πως από την εποχή του σχεδίου Μάρσαλ, που χαρίστηκε στην τότε οικονομική και πολιτική ελίτ χωρίς καμιά ουσιαστική παραγωγική επίδραση (*), δεν υπήρξε κανένα δομημένο και μακρόπνοο επενδυτικό σχέδιο. Η Ελληνική οικονομική ελίτ η παλιά αλλά και η νέα, δηλαδή αυτή που προέκυψε από τον πόλεμο και που συμπληρώθηκε αργότερα από την χούντα αλλά και την μεταπολίτευση, είχε μόνιμα παρασιτικό και στενά κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Τα πλούτη της οφείλονταν κυρίως σε διεθνείς αρπαχτές (βλ. εφοπλιστικό κεφάλαιο) και σε συστηματική υπερτιμολόγηση κάθε έργου σχετικού με Δημόσιες επενδύσεις. Το γαϊτανάκι αυτό κατέληξε στην σημερινή σουρεαλιστική κατάσταση όπου – ως ένα από τα πολλά παραδείγματα το αναφέρω - το 40% περίπου των παραγωγικών γαιών της χώρας βρίσκεται στα χέρια μιας χούφτας ιδιωτών και μάλιστα χωρίς να ανοίξει μύτη… ανεπαισθήτως, που θα έλεγε και ο Καβάφης. Επίσης, αν παρατηρήσετε την συμπεριφορά των αστείων σαλτιμπάγκων που έχουν στα χέρια τους το Ελληνικό κεφάλαιο θα δείτε πως καμία σοβαρή παραγωγική επένδυση δεν έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή που κόπτονται για τον «ανταγωνισμό» και το «κόστος εργασίας» δεν έχουν επενδύσει ούτε σεντ για νέες μηχανές, καινοτομία, έρευνα, νέες μορφές οργάνωσης και διοίκησης ή εκπαίδευση προσωπικού.

Ένα άλλο ζήτημα που δεν πρέπει να παραβλέπεται είναι η στάση και η δυναμική της Ελληνικής μεσαίας τάξης. Μέσα στην χώρα, όχι μόνο σήμερα αλλά και από παλιότερα, υπάρχει ένα πολύ καλό επίπεδο τεχνογνωσίας. Οι Θετικές Σχολές και τα Πολυτεχνεία τροφοδοτούν την Ελληνική κοινωνία με μηχανικούς και τεχνικούς που μπορούν να συγκριθούν ευθέως με οποιονδήποτε Γερμανό ή Γάλλο συνάδελφό τους. Επίσης, εντός της μεσαίας τάξης και πάλι, υπάρχουν κεφάλαια και πόροι που θα μπορούσαν να επενδυθούν διαμορφώνοντας μια σταθερή παραγωγική βάση στο πλαίσιο αυτού που ονομάζουμε μικρομεσαία οικονομία. Δυστυχώς όμως, τόσο λόγω της στρεβλής νοοτροπίας που επιβάλλει η οικονομική ελίτ (**) όσο και λόγω της χωρίς όρια ιδιοτέλειας και ανικανότητας της πολιτικής ελίτ, η χώρα δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει αγορές. Όποιος γνωρίζει λίγο από οικονομία αντιλαμβάνεται πως επενδύσεις και παραγωγή, άρα ανάπτυξη, δεν γίνονται χωρίς ζήτηση, δηλαδή χωρίς την ύπαρξη αγορών.

(*) Το σχέδιο Μάρσαλ πετάχτηκε ως φρέσκο δόλωμα στα τρεμάμενα σαγόνια της μεταπολεμικής οικονομικής ελίτ ώστε να εξασφαλιστεί η παραμονή της Ελλάδας στην Δύση και η πειθήνια συμπεριφορά της πολιτικής ελίτ ακόμα και εις βάρος των συμφερόντων της χώρας. Οι πόροι αυτοί στην ουσία δεν άγγιξαν ποτέ την Ελληνική κοινωνία.

(**) Ως παράδειγμα αναφέρω την τεράστια παρασιτική μηχανή «συμβουλευτικών εταιρειών» που στήθηκε από μια χούφτα κρατικοδίαιτους επιτήδειους για την απομύζηση των ΕΣΠΑ. Οι περίπλοκες προδιαγραφές και οι άκαμπτες απαιτήσεις τεκμηρίωσης ξεπερνούσαν τις δυνατότητες σχεδόν οποιουδήποτε μικρομεσαίου. Τεράστια ποσά κατασπαταλήθηκαν σε «μελέτες» που καταχωνιάστηκαν σε ξεχασμένα συρτάρια και δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Ο χορός αυτός του παρασιτισμού οδήγησε πολλά δις στις τσέπες των λίγων εκατοντάδων οικογενειών που αποτελούν την Ελληνική οικονομική ελίτ υπό τις ευλογίες και την πλήρη κάλυψη της πολιτικής ελίτ. Το ένα χέρι νίβει το άλλο …

ΥΓ. Το αφιερώνω σ’ ένα φίλο, που μου έστειλε σήμερα ένα e-mail για Σουηδικά κρεβάτια και Βέλγικα αποσμητικά …