ΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΜΥΜΑΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ ΝΑ ΠΑΕΙ ΡΩΣΙΑ

(Κυρ.31/8/14 - 19:05)
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΙΑΤΣΟΥ*
Θυμάστε την μπάντα της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας που έπαιζε τον «Ζορμπά» μέσα στην Κόκκινη πλατεία, και ξεσήκωσε θύελλα ενθουσιασμού στους χιλιάδες παρευρισκόμενους; Ε, ξεχάστε αυτές τις μοναδικές εικόνες. Προφανώς, κατόπιν ΝΑΤΟϊκής «εντολής», απαγορεύτηκε να ξαναπάει στη Μόσχα.

Αυτό πια και αν αποτελεί ΝΑΤΟϊκή μισαλλοδοξία και ντροπιαστική υποταγή της ελληνικής ηγεσίας -στρατιωτικής και πολιτικής- στις επιταγές των «εταίρων» που έχουν μετατρέψει την εταιρική σχέση σε αυτή του ηγεμόνα και του ... ακολούθου! Μια βδομάδα πριν από την έναρξη του Φεστιβάλ στρατιωτικών ορχηστρών στην Κόκκινη πλατεία της Μόσχας με την ονομασία «Σπάσκαγια Μπάσνια», η ελληνική στρατιωτική ηγεσία ενημέρωσε τους διοργανωτές πως δεν θα συμμετάσχει.

Το Φεστιβάλ κλείνει τον έκτο χρόνο ζωής του και πρόλαβε να γίνει παγκοσμίως γνωστό. Στρατιωτικές ορχήστρες από δεκάδες χώρες του κόσμου πήραν μέρος και παρουσίασαν με μοναδικό τρόπο, τμήματα της μουσικής - χορευτικής κληρονομιάς τους.

ΜΟΝΑΔΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η μπάντα της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας, το Σεπτέμβριο του 2012, προκάλεσε μοναδικό ενθουσιασμό και χιλιάδες μοσχοβίτες και τουρίστες απ΄όλο τον κόσμο ξεχύθηκαν αυθόρμητα στο χώρο της απέραντης Κόκκινης πλατείας και χόρευαν ... συρτάκι! Το βίντεο με τις μοναδικές αυτές στιγμές έκανε το γύρο του κόσμου, επί μήνες ολόκληρους. Η Ελλάδα χωρίς κανένα έξοδο, η Ελλάδα της κρίσης, των μνημονίων, της ανεργίας και της ανέχειας, έδωσε τη θέση της στην εικόνα της Ελλάδας που αγαπά όλος ο κόσμος, μαζί και οι Ρώσοι. Του χορού, της μουσικής, του έρωτα, της αισιοδοξίας. Μιας εικόνας που είχε ανάγκη ο Ελληνας, και που για χάρη του τα ένστολα παληκάρια της Πολεμικής Αεροπορίας παρουσίασαν στο μοσχοβίτικο κοινό ξεπερνώντας εαυτόν. Ηταν ευτύχημα για όλους εμάς που βρεθήκαμε εκεί, στην Κόκκινη πλατεία, να γίνουμε μάρτυρες των μοναδικών εκείνων στιγμών, αλλά και να αφουγκραστούμε από κοντά τα αισθήματα των ίδιων των συντελεστών αυτής της μοναδικής προσφοράς, των μελών της ορχήστρας.

ΑΚΥΡΩΣΗ ΣΤΟ ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ

Πέρυσι, οι Ρώσοι, έχοντας κατά νου την επιτυχία της προηγούμενης χρονιάς, κάλεσαν στις εκδηλώσεις τον αρχηγό της Πολεμικής Αεροπορίας, εκφράζοντας έτσι την απεριόριστη εκτίμησή τους και προς το καλλιτεχνικό γεγονός αλλά και προς την Ελλάδα, ως χώρα και ως λαό. Δόθηκε, μάλιστα η δυνατότητα να στηθεί περίπτερο του ΕΟΤ, σε χώρο του Φεστιβάλ, μέσα στην πλατεία!

Για φέτος, και παρά τις διευρυμένες υποχρεώσεις του Φεστιβάλ που έχει γίνει πλέον θεσμός διεθνούς ακτινοβολίας, η ελληνική στρατιωτική ορχήστρα προσκλήθηκε από νωρίς. Από το Νοέμβρη του 2013 ακόμα. Υπογράφηκε σχετική συμφωνία και η συμμετοχή φαινόταν θέμα οριστικά λυμένο. Η ελληνική άρνηση για συμμετοχή, λίγες μόλις μέρες πριν από την έναρξη, αφήνει ένα πελώριο ερωτηματικό στους διοργανωτές. Επίσημα, δεν δόθηκε κάποια εξήγηση, ωστόσο, καλά πληροφορημένες πηγές στην Αθήνα, πιστοποιούν ότι, αν και σε επίπεδο στρατιωτικής ηγεσίας όλα ήταν έτοιμα για τη συμμετοχή, οι πολιτικές ηγεσίες των υπουργείων Εξωτερικών και Αμύνης, προφανώς μετά από διαβουλεύσεις (!), αποφάσισαν τη ματαίωσή της.

Θετική απάντηση, εξ όσων γνωρίζουμε, δεν έδωσε και η ηγεσία του ΕΟΤ, για το αν θα εκμεταλλευτεί το γεγονός για να στήσει το περίπτερο που της προτάθηκε από την οργανωτική επιτροπή. Παρά την ελληνική «ψυχρολουσία», πάντως, οι διοργανωτές κράτησαν το χώρο του περιπτέρου και το προσέφεραν σε μεγάλο τουριστικό γραφείο που κυριαρχεί στην αποστολή ρώσων τουριστών προς την Ελλάδα.

Η ΤΟΥΡΚΙΑ, ΑΝΤΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Το φεστιβάλ στρατιωτικών ορχηστρών «Σπάσκαγια Μπάσνια», γίνεται υπό της αιγίδα του Προέδρου της Ρωσίας, συμπίπτει με τις γιορταστικές εκδηλώσεις για την «Ημέρα της Μόσχας», και κυριολεκτικά αποτελεί το μεγαλύτερο και πιο μαζικό καλλιτεχνικό γεγονός σε ανοικτό χώρο, στη ρωσική πρωτεύουσα πριν από την έναρξη του χειμώνα.

Στις αρχές Αυγούστου η συμπόρευση της ελληνικής κυβέρνησης με τις επιλογές των Βρυξελλών για την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας, έφερε τις αντικυρώσεις με πρώτα θύματα τους Ελληνες ροδακινοπαραγωγούς, τους παραγωγούς ψαριών, σταφυλιού και έπονται οι παραγωγοί ακτινιδίων, εσπεριδοειδών και πάει λέγοντας. Ενα μεγάλο μέρος του κενού που δημιουργείται στην τροφοδοσία της ρωσικής αγοράς με ανάλογα φρούτα, θα καλυφθεί από την ..Τουρκία. Αυτό έχει ήδη γίνει γνωστό. Αυτό που απομένει να πληροφορηθεί το ελληνικό κοινό είναι το γεγονός ότι το κενό που αφήνει η ορχήστρα της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας στο Φεστιβάλ, στην Κόκκινη πλατεία, το αναπληρώνει ανάλογη μπάντα από την ... Τουρκία! Αυτά...

*Πηγή: http://gr.rbth.com/Κυριακή 31 Αυγούστου 2014

Στη Χιλή η σχολή Σικάγου, στην Ελλάδα ο Φούχτελ κι ο Ανδριανόπουλος. (Το άρθρο είναι από thepressproject)

Μαθήματα νεοφιλελευθερισμού σε φοιτητές από τον Φούχτελ και τον Ανδριανόπουλο

Μαθήματα νεοφιλελευθερισμού σε έλληνες φοιτητές με «καθηγητές» τον Χανς Φούχτελ και τον Ανδρέα Ανδριανόπουλο! Και μάλιστα σε «Θερινή Ακαδημία» στη Λέσβο, ώστε τα σεμινάρια να συνδυάζονται με διακοπές.

Της Βασιλικής Σιούτη

Την ευθύνη της διοργάνωσης είχε ένα από τα γερμανικά πολιτικά ιδρύματα, που έχουν αναλάβει ενεργό ρόλο μετά την κρίση και τη γερμανική κηδεμονία, το νεοφιλελεύθερο Friedrich Naumann, σε συνεργασία με τη ΜΚΟ «Ιωάννης Καποδίστριας».



Το πρόγραμμα που είχε ως τίτλο «Βιώσιμη ανάπτυξη, Νησιωτικός χώρος και Οικονομική κρίση» πραγματοποιήθηκε το τρίτο δεκαήμερο του Ιουλίου και οι γερμανοί βουλευτές που συμμετείχαν σε αυτό, έμειναν τόσο ευχαριστημένοι, που -όπως δήλωσαν- ανυπομονούν να έρθει η ώρα αυτοί οι νέοι να πάρουν την εξουσία.

---

Από την ιστοσελίδα του γερμανικού ιδρύματος

---

Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που παρουσιάστηκαν τα μαθήματα αυτά από τους διοργανωτές του γερμανικού πολιτικού ιδρύματος στην ιστοσελίδα τους, σε άρθρο με τίτλο «Μαθαίνοντας από τους πολιτικούς» προβάλλοντας ιδιαιτέρως την παρουσία του γερμανού εντεταλμένου της καγκελαρίου Μέρκελ, Χανς Φούχτελ.

Στη «Θερινή Ακαδημία», όπως αναφέρουν, συμμετείχαν κι άλλοι γερμανοί πολιτικοί, πλην του Φούχτελ, όπως οι Katrin Albsteiger (CSU), Josef Rief (CDU) και MarkusTressel (Πράσινοι).

Ο βουλευτής μάλιστα του γερμανικού κυβερνητικού χριστιανοδημοκρατικού κόμματος CDU, μετά από συζήτηση με τους φοιτητές που συμμετείχαν, αναφώνησε -προφανώς ενθουσιασμένος- ότι μπορούν να ελπίζουν πως «η γενιά αυτή θα πάρει σύντομα τα ηνία στην Ελλάδα».

Αποκορύφωμα των σεμιναρίων, σύμφωνα με τους διοργανωτές ήταν η ομιλία (μαζί με workshop) του νεοφιλελεύθερου πολιτικού που χρειάστηκε να βγάλουν από τη ναφθαλίνη, του πρώην υπουργού της Ν.Δ, Ανδρέα Ανδριανόπουλου , με θέμα«Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες. Μια πρόταση ανάπτυξης για τις νησιωτικές περιοχές». Πρόκειται για ζώνες όπου στις επιχειρήσεις παρέχονται δωρεάν κτίρια, ηλεκτρικό και νερό , είναι απαλλαγμένες από φορολογία και μπορούν να βγάζουν τα κέρδη τους στο εξωτερικό. Το «αντάλλαγμα» είναι οι θέσεις εργασίας που προσφέρονται -σε συνθήκες και μισθούς όμως σύγχρονου σκλάβου. Τις «Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες» προπαγανδίζει το ΔΝΤ ως παράγοντα ανάπτυξης, αλλά οι μόνοι που κερδίζουν από αυτό είναι οι επιχειρηματίες.

---

---

Στο workshop για τις «Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες» υπήρξαν και ρόλοι, μεεπιλεγμένα ελληνικά νησιά, στα οποία έπρεπε να επιβάλλουν το καθεστώς αυτό, σε ένα παιχνίδι «προσομοίωσης». Το «τεστ» δηλαδή, ήταν να πάρουν ένα ελληνικό νησί και να το μετατρέψουν σε «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη» ξεπερνώντας τα «εμπόδια του κρατικού προστατευτισμού».

Έτσι ονειρεύονται κάποιοι την ανάπτυξη για την Ελλάδα. Και δεν κρύβουν ότι θέλουν να μετατρέψουν τα ελληνικά νησιά, αλλά και πολλές περιοχές της Ελλάδας, σε ζώνες όπου οι επιχειρηματίες θα έχουν μόνο δικαιώματα, δεν θα πληρώνουν φόρους, θα είναι ελεύθεροι να βγάζουν τα κέρδη τους έξω και θα τους παρέχονται τα πάντα δωρεάν από το κράτος, και οι κάτοικοι θα βρίσκουν εργασία, αλλά σε συνθήκες σκλαβιάς. Αν οι επιχειρηματίες μάλιστα είναι και Γερμανοί, μπορούμε να κατανοήσουμε και τον ενθουσιασμό των γερμανών βουλευτών, καθώς και την ανυπομονησία τους. Ίσως -και γιατί όχι;- να θέλουν να μετατρέψουν και όλη τη χώρα σε «αποκλειστική οικονομική ζώνη».




Η επίσκεψη του κ.Φούχτελ στο πρόγραμμα

---

Η πρόταση του Φιλελευθερισμού για την Ελλάδα της κρίσης

Ενα λιοκούκουτσο του 7000 π.Χ. είναι εξίσου σημαντικό μ’ ένα χρυσό στεφάνι

«Ενα λιοκούκουτσο του 7000 π.Χ. είναι εξίσου σημαντικό μ’ ένα χρυσό στεφάνι»

Αναστασία Λαζαρίδου – Αρχιτέκτων

Κανείς δεν γνώριζε την Αμφίπολη, μέχρι, μεσούντος του Αυγούστου, ο πρωθυπουργός μας εμφανίστηκε, αυτή τη φορά σε ρόλο Ιντιάνα Τζόουνς. Πρόκειται για ένα χωριό, το οποίο δύσκολα βρίσκεις, καθώς η ταμπέλα στην Εγνατία γράφει προς Πρώτη Σερρών, πατρίδα του εθνάρχη, άρα σημαντικότερη.

Ο πατέρας μου Δημήτρης Λαζαρίδης, κλασικός αρχαιολόγος, εγκαταστάθηκε, μετά τον πόλεμο και τις σπουδές του στη Σαλονίκη, στην Καβάλα. Το πεδίο έρευνάς του ήταν εξαιρετικά ευρύ και περιελάμβανε όλη την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη. Σαν παιδί τον ακολουθούσα στις ανασκαφές της Θάσου και της Σαμοθράκης, κάνοντας επικίνδυνα ταξίδια στη θάλασσα, τα πρώτα χρόνια με γρι-γρι.

Εστησε το νέο Μουσείο Καβάλας, Θάσου, Αμφίπολης. Εκανε ανασκαφές στα Αβδηρα και τη Μαρώνεια, όπου στο μουσείο υπάρχει αίθουσα «Δημήτρη Λαζαρίδη». Αναστήλωσε τα αρχαία Θέατρα Θάσου και Φιλίππων κ.λπ.

Η χούντα τον απομάκρυνε για 7 χρόνια. Οταν επέστρεψε αφιερώθηκε στις ανασκαφές της Αμφίπολης, σημαντικής αποικίας των Αθηναίων, λόγω του χρυσοφόρου Παγγαίου. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι στις ανασκαφές του χρησιμοποιούσε σαν πολύτιμο οδηγό τον ιστορικό Θουκυδίδη, εξόριστο τότε στη σκαπτή ύλη Παγγαίου.

Το ενδιαφέρον του για την Αμφίπολη είχε αρχίσει απ’ το 50. Εσκαψε τούμπες με μακεδονικούς τάφους και σημαντικά ευρήματα. Οι πολιτικοί τότε δεν ενδιαφέρονταν για τις ανασκαφές. Με μία εξαίρεση. Το ’54 η Φρειδερίκη κι ο Παύλος Γλίξμπουργκ επισκέφθηκαν το Μουσείο Θάσου. Ο πατέρας μου είχε βρει ένα αγαλματάκι με ένα δελφινάκι, την Αφροδίτη στην πλάτη του και τον Ερωτα να παίζει στην ουρά του. Η Φρειδερίκη το ’θελε για την προσωπική της συλλογή. Ο πατέρας μου, επιστρατεύοντας τη διπλωματικότητά του, της είπε ένα έμμεσο μεν, πλην σαφέστατο «όχι». Το «όχι» αυτό και καταγράφηκε και πληρώθηκε το ακριβό του τίμημα.

Ως φοιτήτρια Αρχιτεκτονικής απ’ το ’70-’75, τον βοήθησα με αποτυπώσεις στο τείχος της πόλης, μήκους 7 χλμ., της αρχαίας πασσαλόπηχτης γέφυρας στον Στρυμώνα, απ’ όπου και το όνομα Αμφι-πολη, ελληνιστικά σπίτια, τον κατασκευασμένο τύμβο Καστά, όπου η πρώτη του ανασκαφική τομή ήταν πάνω στον εν λόγω τάφο, αλλά δεν είχε λεφτά να συνεχίσει. Βρήκε ωστόσο ένα νεκροταφείο της γεωμετρικής εποχής.

Ανάμεσα στις πολλές βοηθούς του που πέρασαν, ήταν και η μαθήτριά του Καίτη Περιστέρη. Ο πατέρας μου ήταν γενναιόδωρος άνθρωπος και γενικά μοίραζε τομείς στις βοηθούς του, υπό την αδιάκοπη γκρίνια της μάνας μου, στην οποία απαντούσε στερεότυπα ότι δεν του φτάνουν 10 ζωές για να δημοσιεύσει τα ευρήματά του. Ισως διαισθανόταν πως θα πεθάνει νέος. Ισως, εκ των υστέρων η μάνα μου να ’χε δίκιο.

Φέτος το καλοκαίρι, εκτός των άλλων, ζήσαμε την εθνικιστική παράκρουση της Αμφίπολης. Με φρίκη έβλεπα τον πρωθυπουργό, τους κ.κ. Τασούλα και Μενδώνη και τα ΜΜΕ να επιβλέπουν την ανασκαφή. Γιατί τόσος όψιμος ζήλος; Κι από πού κι ώς πού, κι αυτό αποτελεί ύβριν, της οποίας επέρχεται τιμωρία, το επιστημονικό έργο συντελείται σε καθεστώς άγρυπνης παρακολούθησης από άσχετους προς το επάγγελμα; Ο καταβασανισμένος λαός μας χρειάζεται μια μεγαλειώδη αφήγηση, μιας μεγαλειώδους ιστορίας, που εξικνείται ώς τον Σαγγάριο, όπου πνίγηκε μεθυσμένος ο Μεγαλέξανδρος, την Αίγυπτο, τη Σαμαρκάνδη, τη Βακτριανή κ.λπ.;

Εύχομαι ο τάφος να μην είναι συλημένος και να προκύψει κάτι στην αρχαιολογική έρευνα. Εδώ θέλω να θυμίσω έναν άλλο μεγάλο αρχαιολόγο, τον Γιώργο Χουρμουζιάδη, προϊστορικό αρχαιολόγο, ο οποίος δημιούργησε μια σχολή αρχαιολόγων για τους οποίους ένα λιοκούκουτσο του 7000 π.Χ. είναι εξίσου σημαντικό από αρχαιολογική σκοπιά μ’ ένα χρυσό στεφάνι.

Οι λόγοι που με τσίγκλισαν να γράψω τα παραπάνω είναι:

• Φόρος τιμής στη μνήμη του πατέρα μου.

• Οργή και αγανάκτηση για το υπερθέαμα και την αμετροέπεια ανθρώπων, που λόγω βεληνεκούς όφειλαν να ‘ναι πιο συγκρατημένοι.

• Θυμός, γιατί πολιτικοί που απαξιώνουν τον πολιτισμό και ξεπουλούν αρχαιολογικές περιοχές (Ναός Ζωσιμαίου Απόλλωνα στον Αστέρα Βουλιαγμένης, Αμνισός, Ισσός, κ.λπ.), που απολύουν έμπειρους μαρμαροτεχνίτες, σχεδιαστές, συντηρητές, εργάτες ανασκαφών κ.λπ. και αγνοούν τη λεπτή και προσεκτική ανασκαφική διαδικασία, που γίνεται με πενιχρά οικονομικά και αγάπη για τη δουλειά, λησμονιούνται.

Σήμερα φεύγουν αύριο έρχονται (χειρότεροι)

Διάβασα στο left.gr ένα άρθρο με τίτλο «Η αναμενόμενη πτώση του Ολάντ και το μέλλον της Ευρώπης». [ http://goo.gl/o0K8qU ]

Για μένα ήταν άλλη μια οδυνηρή επιβεβαίωση του πόσο μακριά από την πραγματικότητα είναι συχνά (ίσως πολύ συχνά) οι αναλύσεις της Αριστεράς που πολλές φορές παραπέμπουν στα παιδικά, και εξαιρετικά επιζήμια, συνθήματα του τύπου «σήμερα ψηφίζουμε αύριο φεύγουν» και τα τοιαύτα.

Η άποψή μου είναι πως η προεδρία Ολάντ και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στην Ευρώπη όχι μόνο δεν τρίζουν αλλά ισχυροποιούνται συνεχώς. Είναι σαν το τραίνο που αυξάνει συνεχώς ταχύτητα σε έναν καταστροφικό κατήφορο. Ακόμη και οι λίγοι νεο-φιλελύθεροι που βλέπουν τα αδιέξοδα δεν φαίνεται να μπορούν να ανακόψουν την πορεία του τέρατος που κατασκεύασαν. Θα είναι πολύ μακρύς ο δρόμος.

Ακριβώς πριν δέκα μέρες, με αφορμή τις δηλώσεις του Γάλλου υπουργού Οικονομικών έγραφα στο facebook «το άλλο με τον Τοτό το ξέρετε;» [ http://goo.gl/pNFfxi ]

Κατόπιν παραιτήθηκε ολόκληρη η Γαλλική κυβέρνηση. Διαβάστε εδώ [ http://goo.gl/oFJ6rV ] και πιθανόν να το θεωρήσετε όπως εγώ, ως μια μη αμελητέα ένδειξη του πόσο βαθιά είναι ριζωμένος ο νέο-φιλελευθερισμός στην Ευρώπη.

Έχω την σταθερή εντύπωση από το 2008 ακόμη, πως οι Ευρωπαϊκές ελίτ στοχεύουν να παραμερίσουν ή τουλάχιστον να ισοφαρίσουν το δολάριο με το ευρώ ως παγκόσμιο αποθετικό νόμισμα. Αυτό αποτελεί πιθανόν μια από τις πλέον θεμελιώδεις πτυχές του σκληρού νέο-φιλελεύθερου παιχνιδιού που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας από το 2008. Εννοείται πως προς τον στόχο αυτό η συνεισφορά των Ευρωπαϊκών ελίτ είναι μηδενική έως αρνητική (αφού τα κέρδη και ο πλούτος τους αυξάνονται) ενώ όλα τα βάρη υλοποίησης του «οράματος» αναλαμβάνουν εκόντες-άκοντες, αλλά και εντελώς απληροφόρητοι περί των τεκταινομένων, οι Ευρωπαίοι πολίτες.

Όμως, όσο οι αναλύσεις της Αριστεράς θα βυθίζονται στην απλοϊκότητα, την αφέλεια και τον πολιτικό βολονταρισμό, όσο οι αριστεροί της Ελλάδας και της Ευρώπης δεν θα μπορούν να σταθμίζουν ορθολογικά και ρεαλιστικά το είδος και το βάθος των δυνάμεων που έχουν απέναντί τους, όσο θα υποτιμούμε την εμμονή των ελίτ στην εφαρμογή έξαλλων νέο-φιλελεύθερων πολιτικών, τόσο δεν θα φαίνεται τέλος στον εφιάλτη ούτε και φως στο τούνελ.

Γιατί άραγε ο Montebourg προτίμησε την G.E. από την Siemens ως μνηστήρα της Alstom; Γιατί είναι τόσο συμβατός με τις «παραινέσεις» του IMF και των ΗΠΑ σχετικά με την Ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική; Είναι νομίζω προφανές για κάθε αριστερό πως ούτε τον Montebourg ούτε την Lagarde ούτε τις ΗΠΑ ούτε το IMF τους έπιασε ξαφνικά ο πόνος για την ύφεση, τους άνεργους, τους ταπεινούς και καταφρονεμένους της Ευρώπης.

Ας σοβαρέψουμε λοιπόν τις αναλύσεις μας, κι όταν δεν έχουμε να πούμε κάτι τότε ας μη λέμε τίποτα. Καλύτερα θα είναι.

Θανάσης Κοντονάτσιος

ΥΓ. Όποιος ευκαιρεί ας ρίξει μιά ματιά στην σύνθεση της νέας Γαλλικής κυβέρνησης.

Θερινές αφαιρέσεις, του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου (από RedNotebook)

• 

• Previous
• Next

Θερινές αφαιρέσεις, του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Με αφαιρέσεις προχωράμε. Μόνο που προχώρημα από προχώρημα, αφαίρεση από αφαίρεση, έχει διαφορά.

Στις κοινωνίες όπου ο πλούτος «εμφανίζεται σαν τεράστιος σωρός από εμπορεύματα», και όπου πρόοδος σημαίνει να μεγαλώνει ο σωρός, οι ιδιότητες που κάνουν χρήσιμα τα πράγματα αφαιρούνται, προκειμένου να επικρατήσει μία μονάχα ιδιότητα: αυτή που κάνει διαφορετικά πράγματα ανταλλάξιμα σαν ίδια, ανταλλάξιμα δηλαδή ως εμπορεύματα: ως προϊόντα αφηρημένης εργασίας.

Με αφαιρέσεις προχωράμε. Ποιος είναι όμως ο μηχανισμός αυτής της προόδου; «Ζούμε σε μια αφηρημένη κοινωνία», γράφει ο Φίλιππο Βιόλα, «θεμελιωμένη πάνω σε ένα σύστημα αδιαφορίας για την ύπαρξή μας. Αφηρημένη, με την έννοια ότι αυτή η κοινωνία κάνει αφαίρεση από την κοινωνική πραγματικότητα, δεν λαμβάνει υπόψη πώς ζουν πραγματικά τα συγκεκριμένα πρόσωπα. Αυτή η παγερή αδιαφορία περιβάλλει την καθημερινή ζωή και επιχειρεί να ακυρώσει τα χαρακτηριστικά της προσωπικής και συλλογικής ταυτότητας».

Προχωράμε με αφαιρέσεις, λοιπόν. Αφαιρέσεις που άλλοτε σε κάνουν να παραβλέπεις κάτι που χρειάζεται κόπο για να το δεις (ή κάτι που βάζεις με κόπο σε παρένθεση για να προχωρήσεις), αλλοτε πάλι σημαίνουν απλώς αδιαφορία. Με όλες τις κρίσιμες διαφορές, η αφαίρεση είναι η άλλη όψη της προόδου – προσωπικής  ή συλλογικής, ατομικής ή εθνικής.

***

Ο Βύρων Λεοντάρης ανήκε σε έναν κύκλο διανοουμένων που δεν χαρίστηκαν στην ιδεολογία της προόδου΄ αντίθετα, έδειξαν δρόμους, υποβάλλοντας τις αφαιρέσεις και τις αδιαφορίες της σε ανηλεή κριτική. Αν γι” αυτό βιαστεί κανείς να τον κατατάξει στους “ρομαντικούς”, μαζί με τους συνοδοιπόρους του των Σημειώσεων, ας το κάνει τουλάχιστον με τον τρόπο του Μικαέλ Λεβί, τακτικού συνομιλητή του περιοδικού και των συγγενών εκδόσεων Έρασμος, αυτές τις δεκαετίες της παράλληλης σταδιοδρομίας τους: «Για τον επαναστατικό ρομαντισμό», γράφει ο Λεβί στο Προμήνυμα κινδύνου, «το αντικειμενικό δεν είναι μια επιστροφή στο παρελθόν, αλλά μια αλλαγή πορείας προς ένα ουτοπικό μέλλον». Αν είναι πάλι να τον ταξινομήσει στους «ουτοπικούς», ας σκέφτεται έστω την ουτοπία όπως ο Έρνστ Μπλοχ, που την αποκατέστησε: σαν «το μη-είναι-ακόμη». Ή εν πάση περιπτώσει ας αρκεστεί στο απλό: ότι τέσσερις δεκαετίες τώρα, ο Βύρων Λεοντάρης, μαζί με τον Γεράσιμο Λυκιαρδόπουλο, το Στέφανο Ροζάνη, τον Μάριο Μαρκίδη, τον Μανόλη Λαμπρίδη, τον Μάρκο Μέσκο και τον Τάσο Πορφύρη, υπερασπίστηκε την ποίηση ως κοινή υπόθεση, με αίσθηση καθήκοντος, κυρίως όμως με πάθος, “δια της λύπης” και μην παρατώντας “τη χαρά στους ανίδεους”. Με το ίδιο πάθος που ο ίδιος και οι συνοδοιπόροι του υπερασπίστηκαν τη φιλοσοφία («σε τι χρησιμεύει ακόμα», άραγε;) και τις ηττημένες εξεγέρσεις, από την Ουγγαρία και το Πολυτεχνείο” [1], μέχρι τον δικό μας Δεκέμβρη του 2008: ως κριτικές του υπάρχοντος από τη σκοπιά αυτού που δεν είναι ακόμα εδώ.

***

Το καλοκαίρι ευνοεί τις αφαιρέσεις – και πάλι όμως, αφαίρεση με αφαίρεση δεν είναι το ίδιο. Ένα είδος από μόνοι τους, ας πούμε, είναι οι παγερά αδιάφοροι για τους εμφανείς και αφανείς ήρωες των διακοπών, που φέτος (αν όχι και φέτος) δεν πρόκειται να κάνουν διακοπές. Λέω για τους πρωταγωνιστές της κοινωνίας της αφαίρεσης, τα παραδόπιστα μικρά και μεγάλα αφεντικά της εθνικής μας τουριστικής βιομηχανίας, αλλά και τους τουρίστες-πελάτες τους που έχουν πάντα δίκιο, ιδίως όταν δεν ξέρουν άλλο χρόνο απ” τη στιγμή της κατανάλωσης.

Άλλο πάλι είδος, αν και όχι αποκλειστικά θερινής εσοδείας, είναι οι αφασικοί μπροστά στα τεκταινόμενα – βασικοί συντελεστές στη διαιώνισης της αφηρημένης κοινωνίας, και διαρκώς αφηρημένοι κυριολεκτικά, είτε το θέμα είναι η «κερδαλέα πρόοδος», που και φέτος εποφθαλμιά δάση κι αιγιαλούς, είτε η μακρινή (;) κτηνωδία του Ισραήλ, που γέμισε τη Γάζα με φέρετρα, προσθέτοντας άλλο ένα αιμόφυρτο καλοκαίρι σ” αυτά της τελευταίας δεκαετίας.

***

Με αφαιρέσεις προχωράμε κάθε εποχή. Δεν είναι όμως όλες οι αφαιρέσεις ίδιες – όπως δεν είναι και οι εποχές. Το καλοκαίρι, αυτό τουλάχιστον που αξίζει τη φήμη του, είναι πάνω απ’όλα η λαχτάρα της άφεσης, σε πείσμα της εγρήγορσης που συνέχει την αφηρημένη κοινωνία: η λαχτάρα να αφεθείς και ν” αφομοιωθείς στο τοπίο και στο βλέμμα, με όποια σειρά: ν” αφαιρεθείς, κι έτσι κομμάτι κομμάτι να πάρεις πίσω τις ιδιότητες που κλείστηκαν όλο αυτό τον καιρό σε παρένθεση. Το καλοκαίρι –αν και λίγο ενδιαφέρουν οι ορισμοί– είναι η αυγουστιάτικη ανεμελιά. Όχι η ανευθυνότητα για τα κοντινά και τα απώτερα παρελθόντα –και τις ανθεκτικές, προσωπικές και συλλογικές ταυτότητες που έφτιαξαν. Αλλά η αναγνώριση, στο παρόν, της μόνης δυνατότητας γι” αυτό το «κάτι (που) λείπει». Και η διεκδίκηση, από το ίδιο παρόν, μεριδίου στη χαρά και την ποίηση: αν φεύγαμε, θα τα αφήναμε όλα στο έλεος των ανίδεων.

______________________

Σημείωση

[1] “Το Πολυτεχνείο δεν ανήκει στο “έθνος” [...] Η σπουδαστική εξέγερση κηδεύτηκε προχθές. Πέρασε ήδη στις εθνικές επετείους – κρατικοποιήθηκε”, έγραφαν εν μέσω γενικής ευφορίας τις μέρες της πρώτης επετείου. Σημειώσεις, τεύχος 4, 26.11.74

Να βγούμε από τον καπιταλισμό (Left.gr)

John Holloway: «Το Podemos και ο ΣΥΡΙΖΑ μπορούν να βελτιώσουν τα πράγματα, αλλά η πρόκληση είναι να βγούμε από τον καπιταλισμό»

Συνέντευξη του Ιρλανδού μαρξιστή κοινωνιολόγου και φιλοσόφου για τις εξελίξεις στην Λατινική Αμερική και την Αργεντινή, μέχρι την ευρωπαϊκή αριστερά.

john_holloway_111207_rls-berlin08.jpg

Συνέντευξη στον Amador Fernández-Savater, El diario, 30.07.2014

Το 2002, ο John Holloway εκδίδει ένα βιβλίο αναφοράς: Να αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να πάρουμε την εξουσία. Εμπνευσμένος από το ¡Ya basta! των ζαπατίστας, από την κοινωνική έκρηξη της Αργεντινή το 2001/2002, και το  κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης, ο Holloway συζητά μια υπόθεση: δεν είναι η ιδέα της επανάστασης ή της αλλαγής του κόσμου που έχει αμφισβητηθεί από την κατάρρευση του αυταρχικού κομμουνισμού, αλλά η ιδέα της επανάστασης ως κατάληψης της εξουσίας και αυτή του κόμματος ως κατεξοχήν πολιτικού εργαλείου.Μια άλλη έννοια σχετικά με την κοινωνική αλλαγή υποδεικνύεται από τα κινήματα, και γενικά από όλες τις, περισσότερο ή λιγότερο, ορατές πρακτικές που ακολουθούν μια διαφορετική λογική από αυτή του κέρδους: της διάρρηξης του καπιταλισμού, δηλαδή της δημιουργίας χώρων, στιγμών και δραστηριοτήτων που προεικονίζουν έναν διαφορετικό κόσμο. Εξεγερτικότητες σε κίνηση. Από αυτή τη σκοπιά, το ζήτημα της οργάνωσης δεν συμπίπτει πλέον με το κόμμα αλλά περνά μέσα από το ερώτημα του πώς αναγνωρίζονται και συγκλίνουν οι ρωγμές που προχωρούν σχίζοντας τον καπιταλιστικό ιστό. Αλλά μετά το «να φύγουν όλοι!» της Αργεντινής ήρθε η κυβέρνηση Kirchner και μετά το «δεν μας εκπροσωπούν» εμφανίστηκε το Podemos (*Μπορούμε). Συναντήσαμε τον John Holloway στην Πουέμπλα του Μεξικού για να τον ρωτήσουμε αν, μετά από μια δεκαετία και όλα όσα συνέβησαν μέσα σε αυτή, από τις προοδευτικές κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής μέχρι το Podemos και το Σύριζα στην Ευρώπη, και τα προβλήματα των αυτο-οργανωμένων πρακτικών για να υπάρξουν και να πολλαπλασιαστούν, συνεχίζει να πιστεύει ότι είναι δυνατόν «να αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία».

Αρχικά, John, θα ήθελα να σε ρωτήσω από πού προέρχεται, πού βασίζεται, η ηγεμονική ιδέα της επανάστασης κατά τον 20ο αιώνα, δηλαδή η ιδέα της κοινωνικής αλλαγής μέσω της κατάληψης της εξουσίας. 

John Holloway. Νομίζω ότι το κεντρικό στοιχείο είναι η εργασία, η εργασία νοούμενη ως μισθωτή εργασία, δηλαδή, αποξενωμένη ή αφηρημένη εργασία. Η μισθωτή εργασία ήταν και είναι ηβάση του συνδικαλιστικού κινήματος, των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων –που ήταν η πολιτική τους πτέρυγα– και, επίσης, των κομμουνιστικών κινημάτων. Η έννοια αυτή διαμόρφωνε την επαναστατική θεωρία του εργατικού κινήματος: ο αγώνας της μισθωτής εργασίας ενάντια στο κεφάλαιο. Αλλά ο αγώνας της ήταν περιορισμένος, επειδή η μισθωτή εργασία είναι το συμπλήρωμα του κεφαλαίου και όχι η άρνηση της. 

 
Δεν καταλαβαίνω τη σχέση ανάμεσα σε αυτή την ιδέα της εργασίας και στην επανάσταση μέσω της κατάληψης της κρατικής εξουσίας. 

John Holloway. Ένας τρόπος για να κατανοηθεί αυτή η σχέση είναι ο εξής: αν ξεκινάς με βάση τον ορισμό της εργασίας ως μισθωτής ή αποξενωμένης εργασίας, ξεκινάς από την ιδέα ότι οι εργαζόμενοι είναι θύματα και αντικείμενα του συστήματος κυριαρχίας. Και ένα κίνημα που αγωνίζεται για να βελτιώσει της συνθήκες ζωής των εργαζομένων (που θεωρούνται θύματα και αντικείμενα) απευθύνεται άμεσα στο κράτος. Γιατί; Επειδή το κράτος, εξαιτίας του ίδιου του διαχωρισμού του από την κοινωνία, είναι ο ιδανικός θεσμός, εφόσον επιδίωξη είναι να εξασφαλιστούν οφέλη για το λαό. Έτσι σκέφτεται η παράδοση του εργατικού κινήματος και η παράδοση των αριστερών κυβερνήσεων αυτή τη στιγμή στην Λατινική Αμερική. 

Αλλά δεν είναι η μόνη παράδοση για να σκεφτούμε την χειραφετητική πολιτική… 

John Holloway. Σίγουρα όχι. Τα τελευταία είκοσι ή τριάντα χρόνια συναντάμε πάρα πολλά κινήματα που ισχυρίζονται κάτι άλλο: τη δυνατότητα χειραφέτησης της ανθρώπινης δραστηριότητας από την αλλοτριωμένη εργασία, ανοίγοντας ρωγμές, όπου μπορούμε να πράξουμε με διαφορετικό τρόπο, να κάνουμε κάτι χρήσιμο ή απαραίτητο, που να αξίζει τον κόπο,μια δραστηριότητα που δεν υπάγεται στη λογική του κέρδους. 

Οι ρωγμές μπορεί να είναι χωρικές (τόποι όπου δημιουργούνται διαφορετικές κοινωνικές σχέσεις), χρονικές («εδώ σε αυτό το συμβάν, που είμαστε μαζί, θα κάνουμε τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο, θα ανοίξουμε παράθυρα προς έναν άλλο κόσμο») ή να σχετίζονται με δραστηριότητες ή συγκεκριμένους πόρους (για παράδειγμα συνεταιρισμοί ή δραστηριότητες που ακολουθούν μια μη-εμπορευματική λογική για το νερό, το sofware, την εκπαίδευση, κ.λπ.). Ο κόσμος, και καθένας από εμάς, είναι γεμάτος από αυτές τις ρωγμές. 

Η άρνηση της αποξενωμένης και αποξενωτικής εργασίας αποτελεί μια διαρκή κριτική σε θεσμικές και οργανωτικές δομές καθώς και τρόπους σκέψης που πηγάζουν από αυτές. Έτσι εξηγείται η άρνηση προς συνδικάτα, κόμματα και κράτος που παρατηρούμε σε τόσα σύγχρονα κινήματα, από τους ζαπατίστας μέχρι τους ισπανούς και έλληνες αγανακτισμένους. 

Ωστόσο δεν σημαίνει, νομίζω, αντίθεση ανάμεσα σε παλιά και νέα πολιτική, επειδή αυτό που βλέπουμε στα κινήματα της κρίσης είναι ότι προκύπτουν και τα δύο πράγματα ταυτόχρονα: ρωγμές όπως οι πλατείες και νέα κόμματα όπως ο Σύριζα ή το Podemos. 

John Holloway. Νομίζω πως είναι αντανάκλαση του γεγονότος ότι η εμπειρία μας στον καπιταλισμό είναι αντιφατική. Είμαστε θύματα αλλά, ταυτόχρονα, δεν είμαστε. Προσπαθούμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες ζωής μας ως εργαζόμενοι αλλά, ταυτόχρονα, να προχωρήσουμε πιο πέρα, να ζήσουμε με διαφορετικό τρόπο. Από τη μια πλευρά, είμαστε πράγματι άτομα που πρέπει να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη για να επιβιώσουν. Από την άλλη, καθένας από εμάς έχει όνειρα, συμπεριφορές και σχέδια που δεν χωράνε στον καπιταλιστικό ορισμό της εργασίας. 
Το δύσκολο είναι, χτες όπως και σήμερα, να σκεφτούμε τη σχέση ανάμεσα στις δύο μορφές κινημάτων. Πώς μπορεί αυτή η σχέση να αποφύγει τον αιώνιο σεχταρισμό, πώς μπορεί να είναι μια εποικοδομητική σχέση χωρίς να αρνούμαστε τις θεμελιώδεις διαφορές ανάμεσα στις δύο προοπτικές. 

Αργεντινή το 2001/2002, οι αγανακτισμένοι στην Ελλάδα και την Ισπανία πιο πρόσφατα… Σε κάποιο σημείο τα κινήματα των από τα κάτω υποχωρούν, βρίσκονται σε κρίση ή αδιέξοδο, εξαφανίζονται… Θα έλεγες ότι η πολιτική των ρωγμών έχει εγγενή όρια στο να διαρκέσει ή να επεκταθεί; 

John Holloway. Δεν θα μιλούσα για όρια αλλά για προβλήματα. Πριν από δέκα χρόνια, όταν εκδόθηκε το Να αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία, φαίνονταν πιο καθαρά οι επιτυχίες και οι δυνατότητες των κινημάτων από τα κάτω. Τώρα έχουμε μεγαλύτερη συνείδηση των προβλημάτων. Τα κινήματα που ανέφερες αποτελούν φάρους ελπίδας με τεράστια σημασία, αλλά το κεφάλαιο υπάρχει ακόμα και είναι κάθε φορά χειρότερο, σημαίνει κάθε φορά μεγαλύτερη δυστυχία και καταστροφή. Δεν μπορούμε να περιοριζόμαστε στο να υμνούμε τις δόξες των κινημάτων, δεν είναι αρκετό.  

Θα μπορούσε επομένως μια απάντηση να περνάει μέσα από την επιλογή που εστιάζει στο κράτος;  

John Holloway. Είναι κατανοητό γιατί ο κόσμος θέλει να πάει προς τα εκεί, είναι πολύ κατανοητό. Έχουν περάσει χρόνια σκληρών αγώνων, αλλά η επίθεση του κεφαλαίου συνεχίζεται αμείωτη. Ειλικρινά ελπίζω να κερδίσουν τις εκλογές το Podemos και ο Σύριζα, επειδή έτσι θα άλλαζε το σημερινό καλειδοσκόπιο των κοινωνικών αγώνων. Αλλά διατηρώ όλες μου τις ενστάσεις σχετικά με την επιλογή που εστιάζει στο κράτος. Κάθε κυβέρνηση τέτοιου τύπου σημαίνει τη διοχέτευση των προσδοκιών και των αγώνων σε θεσμικούς διαύλους, που πρέπει απαραίτητα να επιδιώξουν τη συμφιλίωση ανάμεσα στην οργή που εκφράζουν τα κινήματα και στην αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Κι αυτό γιατί η ύπαρξη οποιασδήποτε κυβέρνησης περνάει μέσα από την προώθηση της αναπαραγωγής του κεφαλαίου (προσελκύοντας ξένες επενδύσεις ή με άλλες μορφές), δεν έχει άλλη επιλογή. Αυτό σημαίνει αναπόφευκτα τη συμμετοχή στη επίθεση που λέγεται κεφάλαιο. Είναι ό,τι συνέβη στη Βολιβία ή τη Βενεζουέλα και θα είναι πάντα το πρόβλημα στην Ελλάδα και την Ισπανία. 

Θα έπρεπε ίσως να συμπληρωθούν τα κινήματα από τα κάτω με ένα κίνημα προσανατολισμένο προς τους κυβερνητικούς θεσμούς;  

John Holloway. Είναι η προφανής απάντηση που επαναλαμβάνεται. Αλλά το πρόβλημα με τις προφανείς απαντήσεις είναι ότι καταστέλλουν τις αντιφάσεις. Τα πράγματα δεν μπορούν να συμφιλιωθούν τόσο εύκολα. Από τα πάνω, είναι ίσως δυνατόν να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής των ανθρώπων, αλλά δεν νομίζω ότι έτσι μπορούμε να διαρρήξουμε τον καπιταλισμό και να δημιουργήσουμε μια άλλη πραγματικότητα. Και ειλικρινά πιστεύω πως βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που δεν υπάρχουν μακροπρόθεσμες λύσεις για την ανθρωπότητα μέσα στον καπιταλισμό. 

Δεν ακυρώνω την επιλογή που εστιάζει στο κράτος, γιατί δεν έχω κάποια απάντηση να προσφέρω, αλλά δε νομίζω ότι είναι η λύση. 

Προς ποια κατεύθυνση ψάχνεις την απάντηση; 

John Holloway. Χωρίς να θεωρώ εχθρούς τα κόμματα της αριστεράς –για μένα δεν είναι αυτό το θέμα– θα έλεγα ότι την απάντηση πρέπει να την σκεφτούμε με όρους εμβάθυνσης των ρωγμών.  

Αν δεν αποδεχτούμε την εξόντωση της ανθρωπότητας, πράγμα που θεωρώ ότι υφίσταται ως πραγματική πιθανότητα στην ατζέντα του κεφαλαίου, τότε η μοναδική εναλλακτική είναι να σκεφτούμε ότι τα κινήματά μας είναι η γέννηση ενός άλλου κόσμου. Πρέπει να προχωρήσουμε δημιουργώντας ρωγμές και αναζητώντας τρόπους να τις αναγνωρίσουμε, να τις ενισχύσουμε, επεκτείνουμε, επικοινωνήσουμε. Να αναζητήσουμε την σύγκλιση ή, καλύτερα, την κομμουνιστικοποίηση (συλλογικοποίηση) των ρωγμών. 

Αν σκεφτόμαστε με όρους κράτους και εκλογών, παρεκκλίνουμε από την προηγούμενη κατεύθυνση, γιατί το Podemos και ο Σύριζα μπορούν να βελτιώσουν τα πράγματα αλλά δεν μπορούν να δημιουργήσουν έναν άλλο κόσμο πέρα από τη λογική του κεφαλαίου. Και νομίζω ότι αυτό είναι το ζήτημα. 

Τέλος, John, πώς σκέφτεσαι τη σχέση ανάμεσα στις δύο προοπτικές που συζητήσαμε; 

John Holloway. Είναι απαραίτητο να διατηρήσουμε έναν σταθερό και με σεβασμό διάλογο που, ταυτόχρονα, δεν πνίγει τις διαφορές και τις αντιφάσεις. Νομίζω πως μια βάση για έναν τέτοιο διάλογο θα μπορούσε να είναι: κανείς δεν έχει τη λύση. 
Εμείς πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι προς στιγμή δεν έχουμε την απαραίτητη δύναμη ώστε να καταλύσουμε τον καπιταλισμό. Και αναφέρομαι στη δύναμη να δημιουργήσουμε τρόπους ζωής που δεν εξαρτώνται από τη μισθωτή εργασία. Να μπορούμε να πούμε: «Πραγματικά δεν με ενδιαφέρει αν έχω δουλειά ή όχι, γιατί αν δεν έχω δουλειά τότε μπορώ να αφιερώσω τη ζωή μου σε άλλα πράγματα που με ενδιαφέρουν και μου παρέχουν την υλική δυνατότητα να ζήσω αξιοπρεπώς». Αυτή τη στιγμή, δεν συμβαίνει αυτό. Ίσως πρέπει να δημιουργήσουμε κάτι τέτοιο πριν πούμε: «στα τσακίδια, κεφάλαιο!». 

Με αυτή την έννοια, μπορούμε να σκεφτούμε ότι μια προϋπόθεση της Γαλλικής Επανάστασης ήταν ότι σε μια δεδομένη στιγμή το κοινωνικό δίκτυο των αστικών σχέσεων δεν χρειαζόταν πλέον την αριστοκρατία για να ζήσει. Με τον ίδιο τρόπο, πρέπει να προσπαθήσουμε για να φτάσουμε στο σημείο που να μπορούμε να πούμε: «δεν μας ενδιαφέρει αν το παγκόσμιο κεφάλαιο δεν επενδύει στην Ισπανία, επειδή έχουμε δημιουργήσει ένα δίκτυο αμοιβαίας υποστήριξης αρκετό για να ζήσουμε με αξιοπρέπεια». 

Σήμερα, η οργή ενάντια στις τράπεζες εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο,  νομίζω ότι το πρόβλημα δεν είναι οι τράπεζες, αλλά η ύπαρξη του χρήματος ως κοινωνική σχέση. Πώς μπορούμε να σκεφτούμε την οργή ενάντια στο χρήμα; Πιστεύω ότι περνάει απαραίτητα μέσα από τη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων μη χρηματικών, μη εμπορευματικών.  

Και υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι αφιερωμένοι σε αυτό, από επιθυμία, πεποίθηση ή ανάγκη, αν και δεν γράφεται στις εφημερίδες. Στη δημιουργία νέων μορφών κοινότητας, κοινωνικότητας, τρόπων να σκεφτούμε την τεχνολογία και τις ανθρώπινες ικανότητες να δημιουργήσει μια άλλη ζωή.