Ουδέν κακόν, αμιγές καλού. Αν δεν είχαμε τη χτεσινή παράσταση του " γάτος γαμεί, γάτος σκούζει" στην πόλη μας, μπορεί να μην ξεσκονίζαμε ποτέ τα παλιά μας διαβάσματα. Κι ακόμα χειρότερα, να πηγαίναμε στο επικείμενο Συνέδριό μας με πρόχειρο ιδεολογικό εξοπλισμό -ακόμα και στην κωλότσεπη- την ώρα που οι περιστάσεις επιβάλλουν να κουβαλάμε βαριά κι ασήκωτα ιδεολογικά μπαγκάζια για να μην πηγαίνουμε πέρα- δώθε ανάλογα με το τι μας λαχαίνει κάθε φορά..
Πρώτη φίρμα, λοιπόν, στην πόλη μας ο θεωρητικός του αναρχισμού κι αν δεν τον γνωρίσουμε καλά, θα συνεχίσουμε να μην κατανοούμε ορισμένες αντιδράσεις συγκεκριμένων κατοίκων της πόλης μας. Κι η δική μας Αριστερά όχι απλά νιάζεται για την αλληλοκατανόηση αλλά εν πολλοίς επιδίδεται στην κατάχρησή της- ενίοτε μαζοχιστικά!
Να δούμε συνοπτικά το πρόγραμμα του Προυντόν μήπως και κατανοήσουμε κάποιες αλλόκοτες συμπεριφορές συμπολιτών μας.( Κι επιπλέον, επειδή κάπου στον αντίποδά του, μάλλον, εδράζονται οι βασικές μας οι αρχές). Όχι πως έχουν μπει πολλοί εξ αυτών στον κόπο να τον διαβάσουν σχολαστικά αλλά σίγουρα κατέχουν την συνθηματολογία του. Γράφει λοιπόν ο Πιερ- Ζοζέφ Προυντόν στο Confessions d'un Revolutionnaire (Εξομολογήσεις ενός Επαναστάτη):
Όχι πια κόμμα
Όχι πια εξουσία.
Απόλυτη ελευθερία του ανθρώπου, του πολίτη.
Με τρεις λέξεις, να η επαγγελία της πολιτικής και κοινωνικής πίστης.
Ο ισχυρισμός ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε το σοσιαλισμό χωρίς ένα σοσιαλιστικό κόμμα των εργαζόμενων δεν έχει χάσει καθόλου την επικαιρότητά της για τους σύγχρονους αναρχικούς.
Αποτελεί αντίφαση, γράφει ο Προυντόν, οτι η κυβέρνηση μπορεί κάποτε να είναι επαναστατική, κι αυτό για τον απλούστατο λόγο ότι είναι κυβέρνηση. Μόνο η κοινωνία, η μάζα που έχει διαπεραστεί από σύνεση, μπορεί η ίδια να επαναστατικοποιηθεί, γιατί μόνη μπορεί να αναπετάσσει έλλογα τον αυθορμητισμό της... όλες οι επαναστάσεις... πραγματοποιήθηκαν χάρη στον αυθορμητισμό του λαού.
Η προυντονική λατρεία του αυθόρμητου έχει ένα μυστικιστικό θεμέλιο. Ο Προυντόν δεν κατόρθωσε - γιατί ποτέ δεν ανέλυσε επιστημονικά τις ιδεολογίες ούτε τις κοινωνικές τους ρίζες- να ανακαλύψει ότι "οι κυρίαρχες ιδέες είναι οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης" και συνεπώς, ότι κάθε εγκατάλειψη στο "αυθόρμητο" θα επέτρεπε να θριαβεύσουν οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης.
Παραγνωρίζοντας όμως με τον τρόπο αυτό το ρόλο της ιδεολογίας της κυρίαρχης τάξης στη σκέψη και τη δράση των υποταγμένων μαζών, προσφέρει στο αυθόρμητό τους ένα είδος αρετής η οποία είναι μυστηριώδης και φαίνεται να πηγάζει από τη θεία πρόνοια.
Ο λαός είναι εκείνος, γράφει, που με τον καιρό, χωρίς θεωρία, με τις αυθόρμητες δημιουργίες του, τροποποιεί, μεταρρυθμίζει, απορροφά τα σχέδια των πολιτικών και τις θεωρίες των φιλοσόφων, και ο οποίος, δημιουργώντας διαρκώς μια νέα πραγματικότητα, μεταβάλλει ακατάπαυστα τη βάση της πολιτικής και της φιλοσοφίας.
Εδώ, σύμφωνα με την αντίληψή του, έχουμε να κάνουμε με μιαν εξέλιξη της ιστορίας, που μπορεί να συγκριθεί με την ανέλιξη της φύσης. Μια οργανική βλάστηση του νέου. χάρη στους αιώνιους νόμους της τάξης" και του "νόμου της ανάπτυξης, χάρη στη σύμφυτη στην ανθρωπότητα λογική".
Από αυτό το credo στη Λογική την εγγενή στην εξέλιξη της ιστορίας - τη σύμφωνη με τη θέληση της θείας πρόνοιας- πηγάζει το βασικό πολιτικό συμπέρασμα του Προυντόν: "Μια επανάσταση είναι μια έκρηξη της οργανικής δύναμης, μια ανέλιξη της κοινωνίας από τα έσω προς τα έξω. Είναι θεμιτή στο βαθμό που είναι αυθόρμητη, ειρηνική και παραδοσιακή".
Έτσι ο Προυντόν, επειδή δεν καταπιάστηκε με μια θεμελιακή κριτική των ιδεολογιών και δεν αποκάλυψε τις ταξικές ρίζες τους, προσδένεται στην ουρά της αστικής ιδεολογίας.. Κι αυτό,
" Το ζήτημα δεν είναι να ξέρουμε τι ο άλφα ή ο βήτα προλετάριος, ή ακόμα κι ολόκληρο το προλεταριάτο, θέτει στιγμιαία ως σκοπό του. Το ζήτημα είναι να μάθουμε τι ακριβώς είναι το προλεταριάτο και τι ιστορικά οφείλει να κάνει σύμφωνα με την υπόστασή του".
Το Κόμμα δεν είναι λοιπόν η μηχανική συνισταμένη, μια απλή άθροιση των αυθόρμητων επιθυμιών του καθενός από τα μέλη του, θεωρούμενα ως απομονωμένα άτομα, όπως συμβαίνει στην αστική τάξη. Ούτε είναι ένα άθροισμα οργανώσεων, που το έχουμε συλλάβει με βάση αυτό το πρότυπο, αλλά ένα σύστημα, ένα "σύνολο", ένας ζωντανός οργανισμός.
Ο σκοπός του είναι η κατάληψη της κυβέρνησης και της εξουσίας στο όνομα της εργατικής τάξης. Η μαρξική- λενινιστική επιστήμη των αντικειμενικών νόμων της ανάπτυξης τού επιτρέπει να ανακαλύψει τα μέσα με τα οποία θα πετύχει αυτόν τον σκοπό.Τέτοιο είναι το θεμέλιο της ενότητας του Κόμματος.
Μόνον αυτή η ενότητα μας επιτρέπει να προσανατολίζουμε κάθε στιγμή την εργατική τάξη, καλλιεργώντας σ' αυτήν τη συνείδηση της ενότητάς της ως τάξης και να την κινητοποιεί να εκπληρώσει την ιστορική της αποστολή.
Με τη βοήθεια του Κόμματος η εργατική τάξη αποκτά συνείδηση του εαυτού της και του ρόλου της. Η εργατική τάξη δεν είναι απλά μια συλλογή εργαζομένων που διαδραματίζουν τον ίδιο ρόλο, των παραγωγών υπεραξίας στο σύνολο του καπιταλιστικού συστήματος. Μόνο χάρη στο Κόμμα, με τη σοσιαλιστική συνείδηση που καλλιεργεί στην εργατική τάξη, μετατρέπεται σε μια μοναδική δύναμη προσανατολισμένη στην καταστροφή αυτού του συστήματος, αποτελώντας την άρνησή του. Με τη βοήθεια του Κόμματος που πραγματοποιεί "τη συγχώνευση του σοσιαλισμού και του εργατικού κινήματος" η τάξη δεν παραμένει απλά τάξη ¨καθ' εαυτή" αλλά γίνεται τάξη "για τον εαυτό της", για να ξαναχρησιμοποιήσουμε το λόγο του Χέγκελ και του Μαρξ. Μόλις χαλαρώνουν οι δεσμοί ανάμεσα στη εργατική τάξη και το κόμμα της, μάζες προλεταρίων ξαναπέφτουν στο πεδίο έλξης της αστικής τάξης ή, ακόμα χειρότερα, και κομμάτων της άκρας ή φασίζουσας Δεξιάς.
(συνεχίζεται στην επόμενη δημοσίευση στο μπλογκ)
Πρώτη φίρμα, λοιπόν, στην πόλη μας ο θεωρητικός του αναρχισμού κι αν δεν τον γνωρίσουμε καλά, θα συνεχίσουμε να μην κατανοούμε ορισμένες αντιδράσεις συγκεκριμένων κατοίκων της πόλης μας. Κι η δική μας Αριστερά όχι απλά νιάζεται για την αλληλοκατανόηση αλλά εν πολλοίς επιδίδεται στην κατάχρησή της- ενίοτε μαζοχιστικά!
Να δούμε συνοπτικά το πρόγραμμα του Προυντόν μήπως και κατανοήσουμε κάποιες αλλόκοτες συμπεριφορές συμπολιτών μας.( Κι επιπλέον, επειδή κάπου στον αντίποδά του, μάλλον, εδράζονται οι βασικές μας οι αρχές). Όχι πως έχουν μπει πολλοί εξ αυτών στον κόπο να τον διαβάσουν σχολαστικά αλλά σίγουρα κατέχουν την συνθηματολογία του. Γράφει λοιπόν ο Πιερ- Ζοζέφ Προυντόν στο Confessions d'un Revolutionnaire (Εξομολογήσεις ενός Επαναστάτη):
Όχι πια κόμμα
Όχι πια εξουσία.
Απόλυτη ελευθερία του ανθρώπου, του πολίτη.
Με τρεις λέξεις, να η επαγγελία της πολιτικής και κοινωνικής πίστης.
Ο ισχυρισμός ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε το σοσιαλισμό χωρίς ένα σοσιαλιστικό κόμμα των εργαζόμενων δεν έχει χάσει καθόλου την επικαιρότητά της για τους σύγχρονους αναρχικούς.
Αποτελεί αντίφαση, γράφει ο Προυντόν, οτι η κυβέρνηση μπορεί κάποτε να είναι επαναστατική, κι αυτό για τον απλούστατο λόγο ότι είναι κυβέρνηση. Μόνο η κοινωνία, η μάζα που έχει διαπεραστεί από σύνεση, μπορεί η ίδια να επαναστατικοποιηθεί, γιατί μόνη μπορεί να αναπετάσσει έλλογα τον αυθορμητισμό της... όλες οι επαναστάσεις... πραγματοποιήθηκαν χάρη στον αυθορμητισμό του λαού.
Η προυντονική λατρεία του αυθόρμητου έχει ένα μυστικιστικό θεμέλιο. Ο Προυντόν δεν κατόρθωσε - γιατί ποτέ δεν ανέλυσε επιστημονικά τις ιδεολογίες ούτε τις κοινωνικές τους ρίζες- να ανακαλύψει ότι "οι κυρίαρχες ιδέες είναι οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης" και συνεπώς, ότι κάθε εγκατάλειψη στο "αυθόρμητο" θα επέτρεπε να θριαβεύσουν οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης.
Παραγνωρίζοντας όμως με τον τρόπο αυτό το ρόλο της ιδεολογίας της κυρίαρχης τάξης στη σκέψη και τη δράση των υποταγμένων μαζών, προσφέρει στο αυθόρμητό τους ένα είδος αρετής η οποία είναι μυστηριώδης και φαίνεται να πηγάζει από τη θεία πρόνοια.
Ο λαός είναι εκείνος, γράφει, που με τον καιρό, χωρίς θεωρία, με τις αυθόρμητες δημιουργίες του, τροποποιεί, μεταρρυθμίζει, απορροφά τα σχέδια των πολιτικών και τις θεωρίες των φιλοσόφων, και ο οποίος, δημιουργώντας διαρκώς μια νέα πραγματικότητα, μεταβάλλει ακατάπαυστα τη βάση της πολιτικής και της φιλοσοφίας.
Εδώ, σύμφωνα με την αντίληψή του, έχουμε να κάνουμε με μιαν εξέλιξη της ιστορίας, που μπορεί να συγκριθεί με την ανέλιξη της φύσης. Μια οργανική βλάστηση του νέου. χάρη στους αιώνιους νόμους της τάξης" και του "νόμου της ανάπτυξης, χάρη στη σύμφυτη στην ανθρωπότητα λογική".
Από αυτό το credo στη Λογική την εγγενή στην εξέλιξη της ιστορίας - τη σύμφωνη με τη θέληση της θείας πρόνοιας- πηγάζει το βασικό πολιτικό συμπέρασμα του Προυντόν: "Μια επανάσταση είναι μια έκρηξη της οργανικής δύναμης, μια ανέλιξη της κοινωνίας από τα έσω προς τα έξω. Είναι θεμιτή στο βαθμό που είναι αυθόρμητη, ειρηνική και παραδοσιακή".
Έτσι ο Προυντόν, επειδή δεν καταπιάστηκε με μια θεμελιακή κριτική των ιδεολογιών και δεν αποκάλυψε τις ταξικές ρίζες τους, προσδένεται στην ουρά της αστικής ιδεολογίας.. Κι αυτό,
- εξαιτίας του αναρχισμού του, που μεταθέτει τον ατομικισμό- χαρακτηριστικό νόμο της αστικής κοινωνίας- σε συνθήματα για απατηλές επαναστάσεις.
- εξαιτίας του ρεφορμισμού του, που βαφτίζει επανάσταση εκείνο που είναι η προσαρμογή και μόνο και τα απαραίτητα μπαλώματα της καπιταλιστικής αστικής κοινωνίας η οποία προσπαθεί να ξεπεράσει, δίχως να απρνηθεί τον εαυτό της, τις αντιθέσεις που γεννούν τα διάφορα αναπτυξιακά της στάδια.
- εξαιτίας του μικροαστικού του πνεύματος, που δεν κριτικάρει τον καπιταλισμό από τα αριστερά, δείχνοντας τις αντιθέσεις που τον υπονομεύουν, ακαι το αναγκαίο ξεπέρασμά τους από τη μετάβαση στο αντίθετό του: τον σοσιαλισμό. Αντιθέτως, κάνει την κριτική του από τα δεξιά, κηρύχνοντας τη συμφιλίωση και την άμβλυνση των αντιθέσεων: μια ειδυλλιακή, δηλαδή, κι αδύνατη επιστροφή σε ένα τεχνητό ή φιλελεύθερο στάδιο του καπιταλισμού, που οι ίδιοι του οι νόμοι οδηγούν σε μία αυξανόμενη συγκεντρωποίηση και σε έναν αμείλικτο ιμπεριαλισμό.
" Το ζήτημα δεν είναι να ξέρουμε τι ο άλφα ή ο βήτα προλετάριος, ή ακόμα κι ολόκληρο το προλεταριάτο, θέτει στιγμιαία ως σκοπό του. Το ζήτημα είναι να μάθουμε τι ακριβώς είναι το προλεταριάτο και τι ιστορικά οφείλει να κάνει σύμφωνα με την υπόστασή του".
Το Κόμμα δεν είναι λοιπόν η μηχανική συνισταμένη, μια απλή άθροιση των αυθόρμητων επιθυμιών του καθενός από τα μέλη του, θεωρούμενα ως απομονωμένα άτομα, όπως συμβαίνει στην αστική τάξη. Ούτε είναι ένα άθροισμα οργανώσεων, που το έχουμε συλλάβει με βάση αυτό το πρότυπο, αλλά ένα σύστημα, ένα "σύνολο", ένας ζωντανός οργανισμός.
Ο σκοπός του είναι η κατάληψη της κυβέρνησης και της εξουσίας στο όνομα της εργατικής τάξης. Η μαρξική- λενινιστική επιστήμη των αντικειμενικών νόμων της ανάπτυξης τού επιτρέπει να ανακαλύψει τα μέσα με τα οποία θα πετύχει αυτόν τον σκοπό.Τέτοιο είναι το θεμέλιο της ενότητας του Κόμματος.
Μόνον αυτή η ενότητα μας επιτρέπει να προσανατολίζουμε κάθε στιγμή την εργατική τάξη, καλλιεργώντας σ' αυτήν τη συνείδηση της ενότητάς της ως τάξης και να την κινητοποιεί να εκπληρώσει την ιστορική της αποστολή.
Με τη βοήθεια του Κόμματος η εργατική τάξη αποκτά συνείδηση του εαυτού της και του ρόλου της. Η εργατική τάξη δεν είναι απλά μια συλλογή εργαζομένων που διαδραματίζουν τον ίδιο ρόλο, των παραγωγών υπεραξίας στο σύνολο του καπιταλιστικού συστήματος. Μόνο χάρη στο Κόμμα, με τη σοσιαλιστική συνείδηση που καλλιεργεί στην εργατική τάξη, μετατρέπεται σε μια μοναδική δύναμη προσανατολισμένη στην καταστροφή αυτού του συστήματος, αποτελώντας την άρνησή του. Με τη βοήθεια του Κόμματος που πραγματοποιεί "τη συγχώνευση του σοσιαλισμού και του εργατικού κινήματος" η τάξη δεν παραμένει απλά τάξη ¨καθ' εαυτή" αλλά γίνεται τάξη "για τον εαυτό της", για να ξαναχρησιμοποιήσουμε το λόγο του Χέγκελ και του Μαρξ. Μόλις χαλαρώνουν οι δεσμοί ανάμεσα στη εργατική τάξη και το κόμμα της, μάζες προλεταρίων ξαναπέφτουν στο πεδίο έλξης της αστικής τάξης ή, ακόμα χειρότερα, και κομμάτων της άκρας ή φασίζουσας Δεξιάς.
(συνεχίζεται στην επόμενη δημοσίευση στο μπλογκ)
